विशेषण MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for विशेषण - मोफत PDF डाउनलोड करा

Last updated on Apr 22, 2025

पाईये विशेषण उत्तरे आणि तपशीलवार उपायांसह एकाधिक निवड प्रश्न (MCQ क्विझ). हे मोफत डाउनलोड करा विशेषण एमसीक्यू क्विझ पीडीएफ आणि बँकिंग, एसएससी, रेल्वे, यूपीएससी, स्टेट पीएससी यासारख्या तुमच्या आगामी परीक्षांची तयारी करा.

Latest विशेषण MCQ Objective Questions

Top विशेषण MCQ Objective Questions

विशेषण Question 1:

यह पुस्तक अभी छपी है” रेखांकित शब्द क्या है

  1. संज्ञा
  2. सर्वनाम
  3. विशेषण
  4. सार्वनामिक विशेषण

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : सार्वनामिक विशेषण

विशेषण Question 1 Detailed Solution

रेखांकित शब्द "सार्वनामिक विशेषण" है।
अतः यह पुस्तक अभी छपी है में रेखांकित शब्द -"यह" एक सार्वनामिक विशेषण है।

Key Points

  • संज्ञा- "किसी वस्तु, नाम इत्यादि को हम संज्ञा कहते है"।

           जैसे- कविता, चाबी आदि। 

  • सर्वनाम- "जो शब्द संज्ञा के जगह पर प्रयोग किये जाते है सर्वनाम कहलाते है"।

              जैसे- मैं, तुम, यह, वह आदि।

  • विशेषण- "जो शब्द संज्ञा या सर्वनाम की विशेषता बताते है उन्हें विशेषण कहते है"।

                जैसे- मोती किताब, पतला लड़का आदि।

  • सार्वनामिक विशेषण- "ऐसे सर्वनाम जो विशेषण के रूप में प्रयोग किये जाते है सार्वनामिक विशेषण कहलाते है"
          जैसे- यह घर मेरा है

Additional Information

  1. विशेषण- "जो शब्द संज्ञा या सर्वनाम की विशेषता बताते है उन्हें विशेषण कहते है"।
  2. विशेष्य- "जिसकी विशेषता बताई जाये उसे विशेष्य कहते है"।
  • उदाहरण- पतली लड़की गिर गयी।
  • यहाँ 'पतली' विशेषण है तथा 'लड़की' विशेष्य है।


विशेषण- 4 प्रकार के होते है-

  1. सार्वनामिक विशेषण।
  2. गुणवाचक विशेषण।
  3. संख्यावाचक विशेषण।
  4. परिमाणबोधक विशेषण।

Mistake Points

  • "यह पुस्तक अभी छपी है" इसमें 'यह' एक सर्वनाम है, परन्तु यहाँ पर 'सार्वनामिक विशेषण' होगा। 
  • क्योंकि, जब 'यह', 'वह', 'जो', 'सो' अकेले आते है तब 'सर्वनाम' होते है, और जब किसी संज्ञा के साथ आते है तो 'सार्वनामिक विशेषण' हो जाते है।
  • उदाहरण- यह(सर्वनाम) पुस्तक(संज्ञा) अभी छपी है।

विशेषण Question 2:

‘जिस संज्ञा या सर्वनाम शब्द की विशेषता बताई जाए वह क्या कहलाता है?

  1. विशेष्य
  2. विशेषण
  3. प्रविशेषण
  4. प्रविशेष्य

Answer (Detailed Solution Below)

Option 1 : विशेष्य

विशेषण Question 2 Detailed Solution

जिस संज्ञा या सर्वनाम शब्द की विशेषता बताई जाए’ उसे विशेष्य कहते है। अत: विकल्प 1) विशेष्य सही उत्तर होगा। अन्य विकल्प असंगत है।

Mistake Points

  • अगर जिस की जगह जो होता तो उत्तर : विशेषण होता
  • परन्तु  जिस है तो विशेष्य है उत्तर।
    • मोहन सुंदर है।
      • मोहन : संज्ञा , विशेष्य
      • सुंदर : संज्ञा की विशेषता अत: विशेषण

Key Points

स्पष्टीकरण:

विशेषण शब्द जिस शब्द (संज्ञा/सर्वनाम) की विशेषता बतलाता है, उसे 'विशेष्य' कहते हैं।  जैसे- मोटा आदमी या काला कुत्ता में आदमी और कुत्ता विशेष्य हैं ।

Additional Information

अन्य विकल्प:

शब्द

परिभाषा

उदाहरण

विशेषण

जो शब्द संज्ञा या सर्वनाम शब्द की विशेषता बताते है उन्हें विशेषण कहते है।

यह भूरी गाय है,

आम खट्टे है।

प्रविशेषण

जो शब्द विशेषण की विशेषता बताते है, वे प्रविशेषण कहलाते है

यह लड़की बहुत अच्छी है।

मै पूर्ण स्वस्थ हुँ।

प्रविशेष्य आप बहुत सुंदर है”, इस वाक्य में आपकी विशेषता “सुंदर” शब्द दर्शाता है अतः यहां “सुंदर” विशेषण है। और “बहुत” शब्द प्रविशेष्य है जोकि विशेषण की विशेषता बता रहा है। आप बहुत सुंदर है

 

विशेषण Question 3:

निम्न में से विशेषण पूर्वपद की पहचान करें?

  1. खड़ी बोली
  2. घननील
  3. लाल-पीला
  4. मुनिश्रेष्ठ

Answer (Detailed Solution Below)

Option 1 : खड़ी बोली

विशेषण Question 3 Detailed Solution

सही उत्तर है - "खड़ी बोली" lKey Points

  • दिए गए विकल्पों में से 'खड़ी बोली' विशेषण पूर्व पद का उदाहरण है l
  • जो पद शब्द में पहले आकर शब्द की विशेषता बताता है, उसे पूर्व पद विशेषण कहते हैं l
  • खड़ी + बोली = खड़ी बोली l
  • यहां खड़ी पूर्व पद का उदाहरण है, और बोली उत्तर पद का l यहां "खड़ी" पूर्व पद भी है और विशेषण भी l

अन्य विकल्पों का विश्लेषण:-

  • घननील - कर्मधारय समास का उदाहरण है l जिसमें दोनों पद एक समान विशेषता रखते हैं l
  • लाल - पीला - में द्वंद समास का प्रयोग है l द्वंद समास में दोनों पद मुख्य पद होते हैं l
  • मुनिश्रेष्ठ - शब्द में तत्पुरुष समास का प्रयोग है तत्पुरुष समास में द्वितीय या उत्तर पद प्रधान होता है l

Additional Information

  • विशेषण पूर्व पद के कुछ उदाहरण :-
  • काला पत्थर -
    • काला पूर्व पद भी है और विशेषण भी l
  • सफेद घोड़ा -
    • सफेद पूर्व पद भी है और विशेषण भी l
  • जलता दिया -
    • जलता पूर्व पद भी है और विशेषण भी l

विशेषण Question 4:

'यह गाय अधिक दूध देती है' उक्त वाक्य में 'अधिक' विशेषण किसकी विशेषता बता रहा है?  

  1. गाय की
  2. दूध की
  3. देने की
  4. किसी की नहीं

Answer (Detailed Solution Below)

Option 2 : दूध की

विशेषण Question 4 Detailed Solution

'यह गाय अधिक दूध देती है l ' उक्त वाक्य में 'अधिक' विशेषण दूध की विशेषता बता रहा है l 

Key Points

विशेषण

जो शब्द संज्ञा या सर्वनाम शब्दों की विशेषता बताते हैं।

जैसे – गोरा, काला, बूढ़ा, दो किलो, चार किलो, मीठा आदि।

 Additional Information 

विशेषण

परिभाषा

गुणवाचक विशेषण

वे शब्द जो संज्ञा या सर्वनाम के गुण, धर्म, स्वाभाव आदि का बोध कराये।

जैसे - बलशाली, पुराना, नया, तीक्ष्ण, कमजोर, मोटा, दुर्बल, पठारी आदि।

संख्यावाचक विशेषण

ऐसे शब्द जो संज्ञा या सर्वनाम की संख्या का बोध कराते हैं।

जैसे - दो, तीनों, चार गुना, प्रत्येक आदि।

परिमाणवाचक विशेषण

ऐसे शब्द जो संज्ञा या सर्वनाम की मात्रा का बोध कराते हैं।

जैसे - चार किलो, एक मीटर, दो लीटर, थोड़ा, बहुत आदि।

सार्वनामिक विशेषण

वे सर्वनाम शब्द जो संज्ञा से पहले आयें और विशेषण की तरह उस संज्ञा शब्द की विशेषता बताएँ।

जैसे - यह लड़की वही है जिसने मेरा पेन लिया था।

Important Points 

विशेषण

जो शब्द संज्ञा या सर्वनाम शब्दों की विशेषता बताते हैं।

जैसे – गोरा, काला, बूढ़ा, दो किलो, चार किलो, मीठा आदि।

विशेष्य

जिसकी विशेषता बताई जाती है उसे विशेष्य कहते हैं।

जैसे - खीरा (विशेष्य) कड़वा (विशेषण) है।

प्रविशेषण

जिन शब्दों से विशेषण की विशेषता का पता चलता है।

जैसे - यह आम बहुत मीठा है।

उद्देश्य विशेषण

विशेष्य से पहले जो विशेषण लगते हैं।

जैसे - सुंदर लड़की।

विधेय विशेषण

जो विशेष्य संज्ञा और सर्वनाम आदि के बाद प्रयुक्त होते हैं।

जैसे - ये फल मीठे हैं।

विशेषण Question 5:

इनमें से कौन-सा विशेषण का भेद नहीं है?

  1. भाववाचक
  2. गुणवाचक
  3. सार्वनामिक
  4. संख्‍यावाचक 

Answer (Detailed Solution Below)

Option 1 : भाववाचक

विशेषण Question 5 Detailed Solution

'भाववाचक' विशेषण का भेद नहीं है। 

Key Points

  • भाववाचक संज्ञा का भेद है। विशेषण का नहीं। 
  • गुणवाचक, सार्वनामिक, संख्‍यावाचक ये तीनों विशेषण के भेद हैं। 

Important Points 

विशेषण- संज्ञा या सर्वनाम की विशेषता बताने वाले शब्‍द को विशेषण कहते हैं। जैसे- छोटा, काला, दयालु आदि। 

विशेषण के मूलत: चार भेद होते हैं- 

विशेषण  परिभाषा उदाहरण 
गुणवाचक  जिस विशेषण से किसी संज्ञा या सर्वनाम का गुण-दोष, रूप-रंग, आकार-प्रकार, सम्‍बन्‍ध, दशा आदि का पता चले उसे गुणवाचक विशेषण कहते हैं।  कमला बहुत ही सुन्‍दर लड़की है। 
संख्‍यावाचक संज्ञा या सर्वनाम की संख्‍या का बोध कराने वाले विशेषण को संख्‍यावाचक विशेषण कहते हैं।    यहँ तीन बालक और चार बालिकाऍं मौजूद हैं। 
परिमाणवाचक जिस विशेषण से संज्ञा के परिमाण का बोध हो, उसे परिमाणवाचक विशेषण कहते हैं।   मुझे दो सेर चावल दे दो। 
सार्वनामिक  जो सर्वनाम शब्‍द विशेषण के रूप में प्रयुक्‍त होते हैं, उनको सार्वनामिक विशेषण कहा जाता है।  यह आदमी विश्‍वासी है। 

Additional Information

संज्ञा- किसी व्‍यक्ति, वस्‍तु, स्‍थान, जाति या भाव के नाम को संज्ञा कहते हैं। जैसे- कमला, पटना, अंगूर, चमेली, हिमालय, गंगा आदि। 

संज्ञा के पॉंच भेद होते हैं- 

  • व्‍यक्तिवाचक संज्ञा 
  • जातिवाचक संज्ञा 
  • द्रव्‍यवाचक संज्ञा 
  • समूहवाचक संज्ञा 
  • भाववाचक संज्ञा 

विशेषण Question 6:

निम्‍न वाक्‍य विशेषण की किस अवस्‍था से है-

यह करेला कड़वा है।

  1. उत्‍तरावस्‍था
  2. मूलावस्‍था
  3. उत्‍तमावस्‍था
  4. अधिकावस्‍था

Answer (Detailed Solution Below)

Option 2 : मूलावस्‍था

विशेषण Question 6 Detailed Solution

दिए गए विकल्पों में से  विकल्प 2 ‘मूलावस्था’ सही उत्तर है। अन्य सभी विकल्प असंगत है।

Key Points

  • यह करेला कड़वा है। = मूलावस्था
  • जिसमें किसी संज्ञा या सर्वनाम की सामान्य स्थिति का बोध होता है|

Additional Information

विशेषण की तीन अवस्थाएँ मानी गई हैं - 

मूलावस्था

जिसमें किसी संज्ञा या सर्वनाम की सामान्य स्थिति का बोध होता है|

 मोहन अच्छा लड़का है|

उत्तरावस्था  

जिसमें दो संज्ञा या सर्वनाम की तुलना की जाती है|

महेश राहुल से अच्छा है|

उत्तमावस्था

जिसमें दो से अधिक संज्ञा या सर्वनामों की तुलना करके, एक को सबसे अच्छा या बुरा बतलाया जाता है वहाँ उत्तमावस्था होती है|

अकबर सबसे अच्छा है|

 

Important Points  

विशेषण - संज्ञा और सर्वनाम की विशेषता प्रकट करने वाले शब्द को विशेषण कहते हैं। विशेषण के चार प्रकार होते हैं।

प्रकार

परिभाषा

उदाहरण

गुणवाचक विशेषण

जो विशेषण किसे संज्ञा या सर्वनाम की उपयुक्त विशेषताएं का बोध कराते हैं, उसे गुणवाचक विशेषण कहते हैं।

काला, चमकीला

परिमाणवचक विशेषण

 वाचक विशेषण संज्ञा या सर्वनाम की माप तोल संबंधी विशेषता को प्रकट करते हैं।

दो किलो, ढेर सारा

संख्यावाचक विशेषण

संख्यावाचक विशेषण संज्ञा या सर्वनाम की संख्या संबंधी विशेषता का बोध कराते हैं।

थोड़े, पहला, दर्जन

सार्वनामिक विशेषण

जो सर्वनाम विशेषण के रूप में प्रयुक्त होते हैं वह सार्वनामिक विशेषण कहलाते हैं।

वह खंबा, यह लड़का

विशेषण Question 7:

निम्‍नलिखित में विशेषण है -

  1. शीतलता
  2. बल
  3. नया
  4. वृद्धि

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : नया

विशेषण Question 7 Detailed Solution

उपरोक्त विकल्पो में 'नया' विशेषण है, अन्य विकल्प असंगत है। अत: विकल्प 3  'नया' सही उत्तर होगा। 

Key Points

  • संज्ञा अथवा सर्वनाम शब्दों की विशेषता (गुण, दोष, संख्या, परिमाण आदि) बताने वाले शब्द विशेषण कहलाते हैं।
  • जैसे- यह भूरी गाय है , आम खट्टे है।

 

विशेषण Question 8:

'मानव' शब्द का विशेषण निम्नलिखित में से क्या बनेगा ?

  1. मानवीकरण
  2. मनुष्य
  3. मानवता
  4. मानवीय

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : मानवीय

विशेषण Question 8 Detailed Solution

'मानव' शब्द का विशेषण बनेगा - मानवीय

Key Points

  • 'मानवएक विशेष्य शब्द है इसमें 'ईय' प्रत्यय के जुड़ने से विशेषण शब्द 'मानवीय' होगा।
  • जो शब्द गुण, दोष, भाव, संख्या, परिणाम आदि से संबंधित विशेषता का बोध कराते हैं, उसे विशेषण कहते हैं।
  • जैसे- बड़ा, काला, लम्बा, दयालु, भारी, सुंदर, कायर, टेढ़ा-मेढ़ा, एक, दो, वीर पुरुष, गोरा, अच्छा, बुरा, मीठा, खट्टा आदि।
    • जैसे- सलमान गोरा है।

अन्य विकल्प -

  • विशेष्य शब्द - मानवीकरण (मनुष्य रूप देना), मनुष्य, मानवता (मानव होने की गुणवत्ता या स्थिति।)

Important Points 

विशेष्य विशेषण
अंकुर अंकुरित
ईर्ष्या ईर्ष्यालु
उत्साह उत्साहित
कुल कुलीन
पत्थर पथरीला
दर्शन दार्शनिक
वेद वैदिक
सिंधु सैन्धव

Additional Information विशेष्य-

  • जिस संज्ञा और सर्वनाम की विशेषता बताई जाती है, उसे विशेष्य कहते हैं।
    • जैसे- राम बड़ा परिश्रमी है।

विशेषण Question 9:

सभा में बीसियों लोग थे -- इसमें विशेषण का कौन सा भेद है ।

  1. समुदाय वाचक
  2. परिमाण वाचक
  3. निश्चित संख्‍यावाचक
  4. अनिश्चित संख्‍यावाचक

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : अनिश्चित संख्‍यावाचक

विशेषण Question 9 Detailed Solution

दिए गए विकल्पों में से ‘सभा में बीसियों लोग थे’ में अनिश्चित संख्यावाचक विशेषण है। 

Key Points

  • बीसियों लोग  = अनिश्चित संख्यावाचक विशेषण
  • संख्यावाचक विशेषण के दो उपभेद माने गए हैं - निश्चित संख्यावाचक अनिश्चित संख्यावाचक।
  • 'बीसियों मतलब, ढेर सारे' शब्द अनिश्चित संख्या का बोध कराता है, अतः अनिश्चित संख्यावाचक विशेषण है।

Additional Information

विशेषण - संज्ञा और सर्वनाम की विशेषता प्रकट करने वाले शब्द को विशेषण कहते हैं। विशेषण के चार प्रकार होते हैं।

प्रकार

परिभाषा

उदाहरण

गुणवाचक विशेषण

जो विशेषण किसे संज्ञा या सर्वनाम की उपयुक्त विशेषताएं का बोध कराते हैं, उसे गुणवाचक विशेषण कहते हैं।

काला, चमकीला

परिणामवचक विशेषण

परिणाम वाचक विशेषण संज्ञा या सर्वनाम की माप तोल संबंधी विशेषता को प्रकट करते हैं।

दो किलो, ढेर सारा

संख्यावाचक विशेषण

संख्यावाचक विशेषण संज्ञा या सर्वनाम की संख्या संबंधी विशेषता का बोध कराते हैं।

थोड़े, पहला, दर्जन

सार्वनामिक विशेषण

जो सर्वनाम विशेषण के रूप में प्रयुक्त होते हैं वह सार्वनामिक विशेषण कहलाते हैं।

वह खंबा, यह लड़का

विशेषण Question 10:

'वह खम्भा गिर जाएगा' - इस पंक्ति में कौन-सा विशेषण है?

  1. परिमाणवाचक विशेषण
  2. गुणवाचक विशेषण
  3. संख्यावाचक विशेषण
  4. निश्चयवाचक सार्वनामिक विशेषण

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : निश्चयवाचक सार्वनामिक विशेषण

विशेषण Question 10 Detailed Solution

'वह खम्भा गिर जाएगा' - इस पंक्ति में विशेषण है - निश्चयवाचक सार्वनामिक विशेषण

Key Points

  • वाक्य - वह खम्भा गिर जाएगा।
  • (इस वाक्य में संज्ञा शब्द खम्भासे पहले निश्चयवाचक सर्वनाम ‘वह’ का प्रयोग किया गया है।)
  • यदि किसी वाक्य में संज्ञा से पहले ‘यह’ अथवा ‘वह’ सर्वनाम जुड़कर उसकी विशेषता बताए, तो उन्हें निश्चयवाचक सार्वनामिक विशेषण कहते हैं।
    • उदाहरण - यह पुस्तक मेरी है।

Important Points विशेषण के भेद -

  1. गुणवाचक विशेषण 
  2. संख्यावाचक विशेषण
  3. परिणामवाचक विशेषण 
  4. सार्वनामिक विशेषण

सार्वनामिक विशेषण के भेद -

  1. मूल सार्वनामिक विशेषण
  2. यौगिक सार्वनामिक विशेषण
  3. निश्चयवाचक सार्वनामिक विशेषण
  4. अनिश्चयवाचक सार्वनामिक विशेषण
  5. प्रश्नवाचक सार्वनामिक विशेषण
  6. संबंधवाचक सार्वनामिक विशेषण

Additional Information 

विशेषण  परिभाषा उदाहरण
गुणवाचक जो शब्द संज्ञा या सर्वनाम के गुण, दोष, दशा, अवस्था, रंग, आकार आदि का बोध कराते हैं, उन्हें गुणवाचक विशेषण कहते हैं। जैसे - अगला, पिछला, लंबा, चौड़ा, गोल. चौकोर, दुबला, पतला, मोटा, लाल, पीला, उचित, अनुचित, पाप, लखनवी आदि। मंजू का घर पुराना है।
संख्यावाचक  संज्ञा और सर्वनाम शब्दों से प्राणी, व्यक्ति, वस्तु की संख्या की विशेषता का पता चले, उसे संख्यावाचक विशेषण कहते हैं। ‘पाँच’ विद्यार्थी दौड़ते हैं।
परिणामवाचक जो विशेषण संज्ञा या सर्वनाम की मात्रा या नाप-तौल के परिणाम की विशेषता बताएं उसे परिणामवाचक विशेषण कहते हैं। जैसे- ‘सेर’ भर दूध, ‘तोला’ भर सोना, ‘थोड़ा’ पानी, ‘कुछ’ पानी, ‘सब’ धन, ‘और’ घी लाओ, ‘दो’ लीटर दूध, ‘बहुत’ चीनी इत्यादि। मुझे थोड़ा पानी चाहिए।
​सार्वनामिक   वे सर्वनाम शब्द संज्ञा के पहले आकर विशेषण का काम करते हैं, उन्हें सार्वनामिक विशेषण कहते हैं। वह आदमी हँसता है। 
Get Free Access Now
Hot Links: teen patti fun teen patti master gold download dhani teen patti